تحلیل تجربی فشارهای زیست‌محیطی تولید ناخالص داخلی در ایران

واکنش دوسویه رشد اقتصادی و کیفیت محیط‌زیست به همدیگر، موضوع بحث‌برانگیزی است که از دهه 1990 مورد توجه قرار گرفته است. فشار بر محیط‌زیست به­واسطه فعالیت‌های بشری نه تنها از جنبه زیست‌محیطی اهمیت دارد، بلکه از نظر اقتصادی نیز مهم است. در ایران به­دلیل وجود منابع انرژی فراوان در استفاده از آن‌ها برای انجام فعالیت‌های اقتصادی اتلاف و اسراف وجود دارد که این امر منجر به افزایش آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شود و از طرفی استفاده بیش از حد از منابع انرژی خود نوعی فشار بر منابع طبیعی و محیط‌زیست به­حساب می‌آید. در این مطالعه رابطه بین مصرف انرژی به­عنوان شاخصی برای فشار زیست‌محیطی و تولید ناخالص داخلی سرانه به عنوان شاخصی برای فعالیت‌های اقتصادی در قالب فرضیه زیست‌محیطی کوزنتس با استفاده از داده‌های سال‌های 1388-1346 ایران به­روش هم انباشتگی جوهانسن- جوسلیوس مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهد که رابطه بین فشارهای زیست‌محیطی تولید ناخالص داخلی سرانه در ایران به­صورتU  وارون است و در دوره مورد بررسی در منطقه ابتدایی منحنی زیست‌محیطی کوزنتس و قبل از سطح آستانه قرار دارد. از این رو توصیه سیاستی این مقاله اتخاذ سیاست‌های رشد سریع اقتصادی است که هم به افزایش تولید ناخالص داخلی سرانه منجر می‌شود و هم با عبور از سطح آستانه، در آینده کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی را سبب می‌شود. البته تا زمانی که اقتصاد هنوز در منطقه اولیه منحنی زیست‌محیطی کوزنتس قرار دارد سیاست‌گذاران بایستی در کوتاه­مدت سیاست‌هایی اتخاذ کنند که پیامدهای خارجی منفی را کاهش دهد.